Een sociaal-emotionele basis in het onderwijs

De Inspectie van het Onderwijs concludeert in De staat van het onderwijs 2022 weer eens dat het onderwijsniveau in Nederland keldert. Dat doet ze al jaren, en helaas zonder veel (blijvende) indruk te maken bij kabinet en parlement. Met name qua taal- en rekenprestaties is het inmiddels bar. De oplossing, volgens de Inspectie, is focussen op verbetering van de basisvaardigheden. Daarvoor is een fundamentele bijscholing van leraren en schoolleiders vereist en als dat eenmaal geregeld is moet het lukken om over twee jaar weer helemaal bij te zijn.

De Inspectie vergeet even dat het onderwijs zich de afgelopen jaren door de corona uit de naad heeft gewerkt, dat de werkdruk vanwege een enorm lerarentekort flink oploopt, en dat de instroom van tienduizenden vluchtelingenkinderen uit Oekraïne ook niet bijdraagt aan drukverlaging. De vraag wordt dan ook gemakshalve niet gesteld, wanneer in hemelsnaam leraren en schoolleiders deze bijscholing zouden moeten volgen. Het is evident dat een vrijblijvende bijscholing van een paar uurtjes op een vrije (!) woensdagmiddag of avond geen zoden aan de dijk zal zetten. Bovendien zal er eerst een inventarisatie moeten worden gemaakt van wat er precies bij wie ontbreekt aan kennis en vaardigheden (uiteraard in relatie tot de specifieke leerlingengroep waaraan les wordt gegeven), moet er een daarbij op individueel niveau aansluitend scholingsprogramma worden ontwikkeld en dienen bijscholingsfunctionarissen ter zake te worden opgeleid. Maatwerk is zonder meer een vereiste.

Maar er is nog een groter, een fundamenteel probleem. De Inspectie gooit het hoofdzakelijk op de basisvaardigheden taal en rekenen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat, om goed te kunnen leren, het belangrijk is te zorgen voor een gezonde sociaal-emotionele basis bij kinderen. Een goede sociaal-emotionele ontwikkeling gaat samen met, c.q. vormt een voorwaarde voor een succesvolle schoolloopbaan in termen van cognitieve prestaties. Met name tijdens de coronajaren is gebleken dat veel kinderen sociaal-emotionele problemen hebben opgelopen. Daar zal dan toch eerst aan gewerkt moeten worden. Bijkomend punt is dat dit soort problemen zich niet bij alle kinderen in gelijke mate voordoen. Juist kinderen uit achterstandssituaties hebben er veel meer last van. En dat zijn dan ook net weer de kinderen met een laag prestatieniveau.

In bijgaand artikel heb ik op basis van grootschalige data enkele niet-cognitieve kenmerken, namelijk attitudes, gedrag en relaties, onder de loep genomen. Het gaat om informatie die betrekking heeft op kleuters in groep 2. Het is immers belangrijk meteen vanaf de start in het onderwijs te zorgen voor een goede basis. De resultaten laten zien dat er in de mate waarin zo’n basis aanwezig is relevante verschillen zijn die te maken hebben met de etnische en sociale herkomst van kinderen. Dat zou dan ook meteen het vertrekpunt van een aanpak moeten zijn.

Volledig artikel: Geert Driessen (2022). Attitudes, behavior and relations in the early school years. Educational Sciences, 12(4), 283. DOI 10.3390/educsci12040283

Ingekort artikel: Geert Driessen (2022). A healthy socioemotional foundation in education. Encyclopedia. Availabe at: https://encyclopedia.pub/entry/22044